Vi kan ikkje ta med oss alt dette heim

Frank Tønnesen, kjent som artisten «Tønes», har kome med si fyrste bok denne hausten. Der skildrar han følgjande enormt gjenkjennelege småbarnsfamiliescenario: «Trond Egil fortsatte å samle på alle slags ting – esker, ståltråd, planker, kongler, i tillegg til døde insekter og pappesker. Moren og faren hans sa mange ganger: Kjære deg gutten min, vi kan ikke ta med oss alt dette hjem. Huset blir fullt om vi skal plukke med oss alt vi finner.»

«Vi kan ikke ta med oss alt dette hjem» er også tittelen på boka. Tittelen er ei sanning som er overførbar til mange samanhengar. Her og no skal vi sjå den knytta til jobb, om å ta med jobben heim.

Psykologen og foredragshaldaren Per Isdal, mellom anna kjent for si bok «Smittet av vold», skriv om kor utruleg uheldig det er å seie til folk i hjelpeyrker at dei «ikkje må ta med jobben heim». Rett og slett eit kunnskapslaust råd, fordi det er umuleg. Vi er berre utstyrt med eit nervesystem og dei inntrykka som sett seg i systemet i løpet av ein arbeidsdag, dei vert jo naturlegvis med heim til middag dei òg, på linje med alle andre delar av kroppen. Spørsmålet «tek du med jobben heim» må difor endras til «Korleis tek du med jobben heim?»

Og korleis kan det skje?

Eg vil fortelje om då eg satt på jobb ein fredag ettermiddag og var djupt bekymra for min klient. Eg var redd for at eg hadde vurdert feil, og usikker på om min klient kunne kome dit at han forsøkte å ta livet sitt i løpet av denne helga. Eg hadde fått lov av min leiar til å tilby klienten at eg kunne ringe han på laurdag, og det ville han.

Laurdagen kjem, og eg ringer klienten. Eg får ikkje svar. Med hamrande hjarte ringar eg ambulanse, og får vite at han allereie er kome inn til sjukehuset. Ein time seinare sitt eg ved sengekanten på akutten, saman med eit fortvila menneske eg kjenner, med nyleg gjensydde armar. Eg jobbar ikkje på laurdagar, vanlegvis. Eg driv ikkje med hverken akutt eller ambulant verksemd heller. Likevel kjennas det 140 prosent rett og sitte nettopp der, denne laurdagen.

Eg hugsar ein kollega ein gong som vart så bekymra for sin klient ei helg, at han etter å ikkje ha oppnådd kontakt på telefon, bestemte seg for å køyre og sjekke om klienten var heime. Det endte med å tilbringe mange timar av laurdagen i bil, til ulike adressar, kontakt med legevakt og politi, for å forsøke å finne ut om klienten var i live og i god behold.

Ein anna kollega av meg drog opp på barselavdelinga med blomster under armen, for å besøke ein tidlegare klient som på det tidspunkt terapien vart avslutta, var gravid. Min kollega visste då at når klienten føder sitt fyrste barn om nokre månader, så har ho ingen som kjem og besøker ho. Det kunne ikkje min kollega leve med.

Vi kan ikkje ta med oss alt muleg heim, seier mor og far til Trond Egil, og håper nok at han snart skal bli i stand til å prioritere. Men noko blir med heim, seier Isdal, og det kjem vi ikkje utanom. Fordi vi blir kjent med folk, og bryr oss om dei.

Spørsmålet «tek du med jobben heim» må endras til «korleis tek du med jobben heim?»

Og korleis skal vi då sortere? Vi treng ikkje ta med oss jobbtelefonen heim i helga, vi treng ikkje ta med oss bunkar med uskrive journalnotat, vi treng ikkje setje opp timeavtalar utanom vanleg arbeidstid kvar veke. Men kjensla av å vere bekymra for nokon, tanken på korleis det gjekk i den rettssaka? Fekk han den jobben? Korleis går det med han som grudde seg så inni hampen til å starte med soning?

Vi må sørge for at vi snakkar med kvarandre om dette. Hjelparar imellom må anerkjenne at jobben snik seg med heim, og at det ikkje kan vere noko nederlag om så skjedde, sjølv om det ikkje er noko mål i seg sjølv. Dei er ikkje flinkast dei som har sitte på kontoret til langt på kveld, eller ikkje fekk sove i natt pga bekymring for ein klient, men dei skal ikkje idiotstemplast heller. Vi kan ikkje lage firkanta rammer for kor grensa for å bry seg skal gå. Den grensa er dynamisk, og treng kontinuerleg oppsyn.

Og på nokre måtar vil eg påstå at det er næringsrikt å ta med jobben heim. Eg er gift med ein psykolog. Ikkje sjeldan sit vi på kveldane og diskuterer fag og dilemma vi har støtt på i terapirommet. Er det å ta med jobben heim? Ja, det er det vel. Er det uheldig praksis? Nei, ikkje hvis det er ok for alle som deltek. For det å kunne snakke om jobben sin, med nokon som forstår kva du snakkar om, det kan tvert om vere ei gåve. Men vi må spørre om lov. «Kan eg dele noko som hendte på jobb med deg», kan min mann spørre. Og då kan det hende eg svarer «Nei, ikkje hvis det er noko veldig alvorleg, det maktar eg ikkje no.» Slik må det vere.

Og på det kjenslemessige nivået, så er det ikkje berre bekymringar og det tunge og trasige som kan bli med heim. Jobben kan også bli med heim, i form av å fylle jobbveska med takksemje før du forlét kontoret. Meir enn ein gong har eg høyrt meg sjølv seie ved middagsbordet, «i dag skal vi feire at alle i familien er friske. Takk og lov!» Det å få innsikt i andre sitt strev, gjer ein potensielt meir takksam og glad i livet.

Difor håpar eg at alle sjukepleiarar og legar på veg heim frå jobb seier til seg sjølv, «Halleluja, tenk på alle sjukdommane eg ikkje har! Dette må feirast!» Eller at polititenestefolk tek frihelg med eit klapp på skuldra til seg sjølv, «Herremann, tenk på alle lovbrott eg aldri har gjort. Sol og jubel!».

Så, konklusjonen for denne gong må altså vere: Vi kan ikkje ta med alt mogleg heim. Men eit par steinar og pinnar er nok ikkje til å unngå, og nokre av dei kan til og med gjere heimen vår litt vakrare.

‍